Καρκίνος του Πνεύμονα - Ψυχολογική Υποστήριξη

Θα πρέπει ο ασθενής να μαθαίνει ότι έχει καρκίνο;
Το να μην ενημερώνουμε τον άρρωστο έχει κάποια πλεονεκτήματα. Πρώτον, δεν τον στενοχωρούμε (για την ακρίβεια, αναβάλλουμε τη στενοχώρια) και δεύτερον, δεν γινόμαστε αγγελιαφόροι κακών ειδήσεων. Γι’ αυτούς τους λόγους, σε περασμένες δεκαετίες, επικρατούσε η τάση της απόκρυψης: ο ασθενής δεν ενημερωνόταν ποτέ. Ωστόσο, αν το δούμε πιο προσεκτικά, το να μένει ο άρρωστος στο σκοτάδι έχει σοβαρά μειονεκτήματα. Κάποια απ΄ αυτά είναι τα εξής: Ο ασθενής μπαίνει σε μια ατμόσφαιρα «μυστικοπάθειας». Αρκετές φορές, ο ασθενής καταλαβαίνει τι έχει. Ο ασθενής που δεν γνωρίζει τι έχει δεν μπορεί και να συμμετάσχει στη λήψη των αποφάσεων για τη θεραπεία του, πράγμα που τον βάζει σε παθητική θέση και αυξάνει τον κίνδυνο να πάθει κατάθλιψη. Ο ασθενής που δεν ενημερώνεται ενδέχεται να νομίσει ότι τα πράγματα είναι χειρότερα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Στις περιπτώσεις που ο καρκίνος δεν μπορεί να θεραπευτεί, ο ασθενής που δεν μαθαίνει τίποτα στερείται την ευκαιρία να προετοιμαστεί για τον θάνατό του, χάνει τη δυνατότητα να σκεφτεί και να κάνει πράγματα που πιθανώς θα έδιναν νόημα στη ζωή του και κινδυνεύει να βαδίσει προς τον θάνατο πιο μόνος. Για όλους αυτούς τους λόγους, το σωστό ερώτημα δεν είναι αν ο ασθενής θα πρέπει να μαθαίνει αν έχει καρκίνο ή όχι, αλλά το εξής:

Πόσα θα πρέπει να μαθαίνει ο ασθενής;
Σ’ αυτό το ερώτημα, την απάντηση συνήθως την δίνει ο ίδιος ο ασθενής, με την συμπεριφορά του. Ο κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του όρια στα πόσα θέλει να μάθει, στα πόσα προτιμάει να μην μάθει, και στο πότε είναι έτοιμος να μάθει περισσότερα. Θα πρέπει να ακούμε τον άρρωστο προσεκτικά, να καταλαβαίνουμε πόσα και πότε θέλει να μάθει και να ανταποκρινόμαστε σε αυτό. Δεν είναι πάντα εύκολο – αλλά είναι το καλύτερο που έχουμε να του προσφέρουμε.

Ποιος θα πρέπει να ενημερώνει τον ασθενή;

Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το κάνει ο γιατρός. Αυτός θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει (με τη βοήθεια των συγγενών και των φίλων του ασθενούς, αλλά – κυρίως – και με βάση τη συμπεριφορά του ίδιου του ασθενούς) τι θα πει, πόσα θα πει και με ποιον τρόπο θα τα πει. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ίδιος ο ασθενής δίνει στον γιατρό να καταλάβει τι και πόσα θέλει να μάθει, και αυτός είναι ο καλύτερος οδηγός για τον γιατρό.

Όποιος παθαίνει καρκίνο έχει αργό και επώδυνο θάνατο;
Όχι στη σημερινή εποχή. Πρώτον, ο καρκίνος αρκετές φορές θεραπεύεται. Δεύτερον, και όταν δεν θεραπεύεται, υπάρχουν σήμερα τα μέσα για την ικανοποιητική ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο και τα άλλα επώδυνα συμπτώματα.

Είναι τα αίτια του καρκίνου ψυχολογικά;

Έχουν χυθεί τόνοι μελανιού για το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά, ποτέ δεν έχει αποδειχτεί τίποτα. Αντίθετα, υπάρχουν σαφείς και αδιάσειστες αποδείξεις για άλλους παράγοντες που προκαλούν καρκίνο, όπως το κάπνισμα, κάποιες χημικές ουσίες, κάποιες ακτινοβολίες, κάποιοι ιοί κλπ. Δεν έχει κανένα νόημα να ψάχνει κανείς μήπως ο καρκίνος ξεκίνησε από κάποια στενοχώρια ή κάτι άλλο. Έχουν γίνει μελέτες σε ανθρώπους που είχαν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα, και βρέθηκε ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν την ίδια πιθανότητα να πάθουν καρκίνο, όσο και αυτοί που δεν είχαν περάσει τέτοια στενοχώρια. Αυτό που έχει νόημα είναι να φροντίζει κανείς για το παρόν και για το μέλλον.

Έχω καρκίνο. Τι μπορεί να με βοηθήσει να τα βγάλω πέρα;
Ο κάθε άνθρωπος, με την προσωπική του εμπειρία, έχει κάποιους τρόπους με τους οποίους αντεπεξέρχεται ψυχολογικά όταν τα πράγματα στη ζωή δεν πάνε καλά. Στην περίπτωση του καρκίνου, έχει βρεθεί ότι τα παρακάτω βοηθούν τους περισσότερους ανθρώπους να αντεπεξέλθουν:
– Συμμετέχετε ενεργά στη θεραπεία σας. Να ενημερώνεστε για την αρρώστια σας: ρωτήστε τους γιατρούς σας, διαβάστε, μπείτε στο διαδίκτυο.
– Συμμετέχετε στη λήψη των αποφάσεων.
– Έχετε κοντά σας ανθρώπους που μπορούν να σας συμπαρασταθούν. Αυτοί μπορεί να είναι συγγενείς, φίλοι ή και άλλοι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Μοιραστείτε μαζί τους τις ανησυχίες, τους φόβους και τις ελπίδες σας.
– Μένετε δραστήριος/α. Το ότι έχετε καρκίνο δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα πρέπει να σταματήσετε να κάνετε πράγματα που κάνατε προηγουμένως ή πράγματα που σας ευχαριστούν. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν καλύτερα όταν συνεχίζουν να εργάζονται, ενδεχομένως σε πιο χαλαρούς ρυθμούς.
– Προσπαθήστε να τρώτε καλά και να ξεκουράζεστε.
– Μην παραμελείτε τον εαυτό σας. Συνεχίστε να φροντίζετε για την εμφάνισή σας, την καθαριότητα και τη σωματική σας υγιεινή, συνεχίστε να κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν. Αν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να τα βγάλετε πέρα, ζητήστε εξειδικευμένη ψυχολογική βοήθεια.

Ο σύντροφός μου έχει καρκίνο. Τι μπορώ να κάνω για να τον βοηθήσω ψυχολογικά;
Η κάθε ανθρώπινη σχέση είναι μοναδική. Έχοντας ζήσει για καιρό μαζί με τον σύντροφό σας, ξέρετε πράγματα γι’ αυτόν που δεν τα ξέρει κανένας άλλος, ούτε και οι γιατροί. Ωστόσο, μπορεί να νιώθετε αδυναμία και αμηχανία. Τα παρακάτω μπορεί να σας βοηθήσουν:
– Ακούτε τον σύντροφό σας. Ο σύντροφός σας περνάει μια μεγάλη δοκιμασία, θα έχει πράγματα που θα θέλει να μοιραστεί μαζί σας. Μπορεί ακόμα να φοβάται να σας μιλήσει για κάποια πράγματα. Δώστε του/της να καταλάβει ότι είστε εκεί για να τον/την ακούσετε, όταν θέλει και όσο θέλει. Όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι. ‘Αλλοι θέλουν να τα μοιράζονται όλα, άλλοι αισθάνονται καλύτερα όταν κρατούν κάποια πράγματα για τον εαυτό τους. Και ο ίδιος άνθρωπος ωστόσο, άλλοτε θέλει παρέα και άλλοτε θέλει να μείνει μόνος του, άλλοτε μιλάει για να ζητήσει συμβουλές και άλλοτε απλά για να τον ακούσουν. Ακολουθήστε σ’ αυτά τους ρυθμούς του. Αφήστε το σύντροφό σας να εκφράσει ελεύθερα τον πόνο του, να παραπονεθεί, να κλάψει.
– Παρακινήστε το σύντροφό σας να κάνει πράγματα που τον ευχαριστούν, που τον ευχαριστούσαν παλιότερα. Κάντε μαζί πράγματα που σας αρέσουν, που σας άρεσαν στο παρελθόν. Μην πιέζετε τον σύντροφό σας όταν δεν θέλει. Παρακινήστε τον ξανά αργότερα. Ξεκινήστε εσείς, πιθανόν να σας ακολουθήσει.
– Μην προσπαθείτε πάντοτε να παρουσιάζετε τα πράγματα θετικά. Είναι καλύτερα να αναγνωρίζετε τις ανησυχίες του συντρόφου σας και να προσθέτετε μια νότα ελπίδας, παρά να λέτε συνέχεια ότι «όλα θα πάνε καλά». Όταν νιώθετε αμηχανία και δεν ξέρετε τι να πείτε, μην ψάχνετε απεγνωσμένα για έτοιμες φράσεις. Μπορεί να είναι καλύτερο να πείτε «δεν ξέρω τι να πω», ή και να μην πείτε τίποτα. Μεγαλύτερη σημασία έχει να μένετε στο πλευρό του.
– Μην εγκαταλείπετε τον εαυτό σας. Πιθανόν να έχετε να διανύσετε μεγάλο δρόμο με το σύντροφό σας, θα πρέπει κι εσείς να αντέξετε. Ο σύντροφός σας θα νιώθει καλύτερα αν σας βλέπει να μένετε σε καλή κατάσταση. Αν σας βλέπει να αποδιοργανώνεστε, θα αισθάνεται χειρότερα. Αν σας βλέπει να εγκαταλείπετε τον εαυτό σας, μπορεί να αισθανθεί και ενοχές. Αφήστε τον να νοιαστεί κι αυτός για σας. Το έχει κι αυτό ανάγκη.
– Φροντίστε τον εαυτό σας, μην απομονώνεστε από τις φιλίες σας. Αν αισθανθείτε να μην τα βγάζετε πέρα, ζητήστε ψυχολογική βοήθεια. Αν αισθανθείτε ότι ο σύντροφός σας δεν τα βγάζει πέρα, παρακινήστε τον να αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια.

Έχω καρκίνο και ο σύντροφός μου είναι ψυχολογικά χάλια. Πώς μπορώ να τον/την βοηθήσω;
Κάποιες φορές όντως συμβαίνει ο ίδιος ο ασθενής να αντέχει ψυχολογικά περισσότερο από τον/την σύντροφό του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για διάφορους λόγους, που δεν μπορούμε να αναλύσουμε εδώ. Σε κάθε περίπτωση, το να έχει κάποιος καρκίνο δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να είναι χρήσιμος στους ανθρώπους που αγαπάει. Πολλές φορές μπορεί να τους βοηθήσει σημαντικά. Ακούστε τον, ενθαρρύνετέ τον, βοηθήστε τον, όσο μπορείτε. Αν ο σύντροφός σας δεν σας δίνει
μεγάλα περιθώρια να τον βοηθήσετε, ενδέχεται να φοβάται μήπως σας επιβαρύνει περισσότερο. Εξηγήστε του ότι, αφού συνεχίζετε να είστε μαζί, συνεχίζει να είναι σημαντικός για σας και συνεχίζετε να ενδιαφέρεστε να είναι καλά. Αν χρειάζεται, παρακινήστε τον να αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια. Το καλύτερο είναι να την αναζητήσετε μαζί.

Έχω καρκίνο. Πότε θα πρέπει να ζητήσω ψυχολογική βοήθεια;
Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι δεν είναι οι μοναδικές πηγές ψυχολογικής στήριξης. Ένας άνθρωπος που πάσχει από καρκίνο μπορεί να βοηθηθεί ψυχολογικά με διάφορους τρόπους: από τα αγαπημένα του πρόσωπα, από τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, από άλλους ασθενείς, από άλλους ανθρώπους που εμπιστεύεται, από ιερωμένους, από βιβλία, από προσωπικές του δραστηριότητες ή συμμετέχοντας σε ομαδικές δραστηριότητες. Σε γενικές γραμμές, είναι καλό να αναζητήσετε εξειδικευμένη φροντίδα από ψυχίατρο ή ψυχολόγο στις ακόλουθες περιπτώσεις:
– Αν έχετε έντονο άγχος ή αϋπνία που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε αλλιώς.
– Αν έχετε συμπτώματα κατάθλιψης.
– Αν αισθάνεστε απελπισία, επίμονη απογοήτευση ή έχετε σκέψεις αυτοκτονίας.
– Αν γενικώς αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να τα βγάλετε πέρα.
– Αν έχετε επίμονα σωματικά συμπτώματα (π.χ. πόνο ή ζάλη) που δεν υποχωρούν με την ιατρική θεραπεία.
– Αν, εκτός από την αρρώστια, έχετε και άλλα έντονα προβλήματα με την οικογένειά σας, τους φίλους σας ή την εργασία σας.
– Αν ήδη έχετε κάποια ψυχική πάθηση.
– Αν σας το προτείνει ο γιατρός σας ή κάποιος άλλος άνθρωπος που εμπιστεύεστε.
– Αν για οποιονδήποτε άλλο λόγο σκεφτείτε ότι θα μπορούσε να σας βοηθήσει. Είναι δουλειά του ψυχολόγου και του ψυχίατρου να κρίνει αν χρειάζεστε τη βοήθειά του ή αν υπάρχει κάτι άλλο που θα σας βοηθούσε περισσότερο.

Το να ζητάει κάποιος ψυχολογική βοήθεια είναι ένδειξη αδυναμίας;
Το να ζητάει κάποιος ψυχολογική βοήθεια είναι ένδειξη ότι αντιμετωπίζει έντονες δυσκολίες και ότι δεν πιστεύει ότι είναι ο superman που πάντοτε τα βγάζει πέρα μόνος του και δεν χρειάζεται την βοήθεια κανενός. Υπάρχουν χιλιάδες λόγοι στη ζωή που μπορεί να κάνουν κάποιον να δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα μόνος του και αυτό είναι φυσιολογικό.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Κάθε άνθρωπος που παθαίνει ένα σοβαρό νόσημα είναι λογικό (και αναμενόμενο) να αναστατωθεί και να στενοχωρηθεί. Αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση που δεν χρειάζεται κάποια θεραπεία. Αρχίζουμε να μιλάμε για κατάθλιψη, όταν η στενοχώρια αποκτήσει τέτοιες διαστάσεις, ώστε να γίνεται και η ίδια πρόβλημα για τον ασθενή και να του κάνει τη ζωή δύσκολη. Όταν ένας άνθρωπος έχει κατάθλιψη, μπορεί να του συμβαίνουν κάποια από τα εξής: Να μην μπορεί να χαρεί με πράγματα που παλιότερα τον ευχαριστούσαν. Να μην έχει όρεξη να δει τους φίλους του και τα αγαπημένα του πρόσωπα, να κλείνεται στον εαυτό του. Να εκνευρίζεται εύκολα και να χάνει την υπομονή του. Να αισθάνεται «άδειος» από συναισθήματα, να νομίζει ότι δεν αγαπάει κανέναν. Να μην μπορεί να συγκεντρωθεί και να δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις. Να νιώθει απελπισία, να εύχεται να είχε πεθάνει ή να έχει τάσεις αυτοκτονίας. Να έχει χάσει τον ύπνο του και την όρεξή του. Να νιώθει ενοχές και να αισθάνεται ότι δεν αξίζει τίποτα. Να νιώθει έντονη κούραση ή επίμονους πόνους στο σώμα του. Σ’ αυτές τις πριπτώσεις η θεραπεία είναι απαραίτητη. Σήμερα υπάρχουν ασφαλείς και αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη. Αν εσείς ή κάποιος δικός σας εμφανίζει κάτι από τα παραπάνω, είναι καλό να επισκεφτείτε ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

Αν κάποιος έχει καρκίνο, δεν είναι φυσικό να έχει κατάθλιψη;
Όχι. Αυτό που είναι φυσικό είναι κάποιος που μαθαίνει ότι έχει καρκίνο να αναστατώνεται και να στενοχωριέται. Από κει και πέρα, αρκετοί άνθρωποι με
καρκίνο παθαίνουν και κατάθλιψη, για διάφορους λόγους. Κάποιοι άνθρωποι αντιμετώπιζαν ήδη αρκετές δυσκολίες και από πριν, και ο καρκίνος γίνεται η
σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. ‘Αλλοι έχουν επιρρέπεια στην κατάθλιψη λόγω κληρονομικότητας ή λόγω δύσκολης παιδικής ηλικίας. ‘Αλλοι δυσκολεύονται να
εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο ίδιος ο όγκος μπορεί να εκκρίνει ουσίες που προκαλούν κατάθλιψη. Σε όλες πάντως τις περιπτώσεις, η κατάθλιψη είναι κάτι ιδιαίτερα βασανιστικό, που όμως μπορεί να θεραπευτεί. Γι’ αυτό το λόγο, έχει μεγάλη σημασία να γίνεται θεραπεία.

Δεν θέλω να βλέπω κόσμο διότι όλοι θα με ρωτάνε πώς πηγαίνω και δεν έχω όρεξη να δίνω λογαριασμό.
Η κατάσταση της υγείας σας είναι ένα προσωπικό σας ζήτημα που αφορά εσάς και αυτούς που σας αγαπούν και σας φροντίζουν. Δεν υποχρεούστε να δίνετε αναφορά σε κανέναν. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν και άνθρωποι που ρωτούν από περιέργεια, χωρίς να ενδιαφέρονται πραγματικά. Είναι κρίμα όμως εξαιτίας τους να κλειστείτε μέσα και να πάθετε κατάθλιψη. Μιλήστε για αυτά που σας συμβαίνουν σε όποιους εσείς θέλετε και αισθάνεστε άνετα μαζί τους, και αλλάξτε ευγενικά θέμα όταν μιλάτε με τους υπόλοιπους. Αν δυσκολεύεστε σε αυτό, συζητήστε το με τους δικούς σας και με τους γιατρούς σας.

Τα ψυχιατρικά φάρμακα φέρνουν αποχαύνωση;
Κάποια από τα ψυχιατρικά φάρμακα ενδέχεται να φέρουν υπνηλία και σύγχυση όταν χορηγούνται σε μεγάλες δόσεις. Σήμερα υπάρχουν ασφαλέστερα φάρμακα με πολύ λιγότερες παρενέργειες. Ειδικότερα στην περίπτωση της κατάθλιψης, τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά ψυχιατρικά φάρμακα όχι μόνο δεν «αποχαυνώνουν», αλλά αντίθετα βοηθούν τον άρρωστο να ξαναβρεί την ζωτικότητα που η κατάθλιψη του έχει στερήσει. Φυσικά, πάντοτε θα πρέπει να λαμβάνονται με τη σύσταση γιατρού και σύμφωνα με τις οδηγίες του.

Τα ψυχιατρικά φάρμακα προκαλούν εξάρτηση;
Υπάρχουν κάποια ψυχιατρικά φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν εξάρτηση όταν δεν λαμβάνονται σωστά, και συγκεκριμένα τα ηρεμιστικά και ορισμένα ψυχοδιεγερτικά, που, όμως, δεν χρησιμοποιούνται συχνά. Τα περισσότερα ψυχιατρικά φάρμακα, όπως π.χ. τα αντικαταθλιπτικά, δεν προκαλούν εξάρτηση. Ο καλύτερος τρόπος να αποφύγει κανείς την εξάρτηση είναι:
– Να μην παίρνει κανένα φάρμακο χωρίς τη συμβουλή γιατρού.
– Να αποφεύγει να λαμβάνει ηρεμιστικά για μεγάλο χρονικό διάστημα.
– Να αποφεύγει να λαμβάνει περισσότερα φάρμακα απ’ όσα συνιστά ο γιατρός.
– Να μην διστάζει να εκφράζει τυχόν απορίες και αντιρρήσεις του.
Αν παίρνετε αυτό τον καιρό κάποιο ηρεμιστικό (π.χ. Tavor, Stedon, Lexotanil, Xanax, Tranxene), ΜΗΝ ΤΟ ΔΙΑΚΟΨΕΤΕ ΜΟΝΟΙ ΣΑΣ, μπορεί να εμφανίσετε επικίνδυνο στερητικό σύνδρομο. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας.

Πού μπορεί κάποιος ασθενής με νεόπλασμα ή οι συγγενείς του να βρουν την ψυχολογική υποστήριξη που χρειάζονται;
Οι περισσότερες καλά οργανωμένες Ογκολογικές Μονάδες έχουν την απαραίτητη υποδομή και το εκπαιδευμένο προσωπικό. Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια.